1. Ustalık Belgesi Nedir ve Neden Zorunlu Hale Gelmiştir?

Ustalık belgesi, bir kişinin belirli bir meslekte yeterli bilgi, beceri ve deneyime sahip olduğunu belgeleyen resmi bir evraktır. Bu belge, Türkiye’de özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli iş kollarında çalışan bireylerin iş güvenliği ve mesleki yeterliliğini sağlamak amacıyla 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ve Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) mevzuatları çerçevesinde zorunlu hale gelmiştir.

Ustalık belgesinin zorunlu hale gelmesinin en büyük nedenlerinden biri, iş kazalarının önlenmesi, kalifiye iş gücünün artırılması ve kayıt dışı istihdamın azaltılmasıdır. Aynı zamanda meslek standartlarının oluşturulması ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin desteklenmesi amacıyla da bu uygulama önemlidir.

2. Ustalık Belgesi Hangi Mesleklerde Zorunludur?

Türkiye’de Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından belirlenen ve yayınlanan listede, yaklaşık 180’e yakın meslekte ustalık belgesi zorunluluğu getirilmiştir. Bu meslekler özellikle “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” sınıfta yer alan alanlardır. Aşağıda en çok bilinen bazı meslekler sıralanmıştır:

• Elektrik tesisatçılığı
• Kaynakçılık
• Asansör bakımcılığı
• İnşaat işçiliği
• Motorlu araç bakım onarımcılığı
• Mobilya ve dekorasyon ustalığı
• Isıtma ve doğal gaz iç tesisatçılığı

Bu mesleklerde çalışan kişilerin mutlaka ustalık belgesi ya da MYK mesleki yeterlilik belgesine sahip olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde işverenlere yüksek tutarlarda idari para cezaları uygulanmaktadır.

3. Ustalık Belgesi Nasıl Alınır? Başvuru Şartları Nelerdir?

Ustalık belgesi almak isteyen kişilerin belli bir meslekte eğitim almış ya da deneyim sahibi olması gerekmektedir. Genellikle iki yol ile bu belge alınabilir:

1. Mesleki Eğitim Merkezleri Üzerinden

Çıraklık eğitimi almış ve ardından kalfalık belgesini alarak belirli bir süre (en az 5 yıl) aynı işte çalışmış kişiler, mesleki eğitim merkezlerine başvurarak ustalık sınavına katılabilir. Bu sınav, teorik ve uygulamalı olarak iki aşamada yapılır.

2. MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) Sınavları İle

MYK tarafından yetkilendirilmiş sınav merkezlerinde yapılan uygulamalı ve teorik sınavlara girerek da doğrudan ustalık seviyesinde mesleki yeterlilik belgesi alınabilir. Bu belge uluslararası geçerliliğe sahiptir.

Gerekli Belgeler: Nüfus cüzdanı fotokopisi, öğrenim belgesi, kalfalık belgesi (varsa), iş deneyim belgeleri.

4. Ustalık Belgesi Olmadan Çalışmanın Cezaları ve Riskleri

2024 yılı itibariyle ustalık belgesi veya mesleki yeterlilik belgesi olmadan tehlikeli işlerde çalıştırılan her bir çalışan için işverenlere asgari ücretin 2 katı oranında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca sigorta incelemelerinde ya da SGK denetimlerinde bu durum tespit edilirse, hem işçi hem de işveren açısından yasal sorunlara neden olabilir.

Ustalık belgesi olmayan kişiler:

• İhalelere katılamaz.
• Kendi adına iş yeri açamaz.
• Devlet destekli teşviklerden yararlanamaz.
• İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) sertifikası alamaz.

Ayrıca iş güvenliği açısından büyük riskler oluşmakta, kalitesiz işçilik ve meslek standartlarından sapmalar meydana gelmektedir.