Riba Ne Demek?

Riba, Arapça kökenli bir terim olup, İslam hukukunda faizi ifade eder. Riba, genel olarak ekonomik adaletsizlik yaratması nedeniyle yasaklanmıştır. İslam dininde riba, sadece ekonomik bir kavram olmanın ötesinde, sosyal ve ahlaki bir boyuta da sahiptir. Bu yazıda, riba kavramının ne anlama geldiği, türleri, İslam’daki yeri ve etkileri üzerinde duracağız.

Riba’nın Tanımı ve Kökeni

Riba, kelime anlamı olarak “artma” veya “fazla” anlamına gelir. İslami literatürde ise, belirli bir malın veya borcun vadesi dolmadan fazla bir bedelle geri alınması anlamında kullanılır. Bu durum, hem ticari hem de bireysel finansal ilişkilerde adaletsizliğe yol açtığı için İslam’da yasaklanmıştır.

Riba’nın tanımı, Kuran ve hadislerde açıkça belirtilmiştir. İslam dininin kurucusu olan Peygamber Muhammed, riba ile ilgili çeşitli hadislerde, bu uygulamanın toplumsal düzeni bozduğunu ve insanları haksız kazanç elde etmeye yönlendirdiğini belirtmiştir. Bu bağlamda, riba sadece bireyler arasında değil, toplum genelinde bir sorun olarak değerlendirilmiştir.

Riba’nın Çeşitleri

Riba, genel olarak iki ana türe ayrılır: Riba al-nasiah ve Riba al-fadl. Bu iki tür, hem ekonomik hem de sosyal boyutlarıyla dikkat çeker.

Riba al-nasiah

Riba al-nasiah, borç verilirken vade farkı ile fazladan bir bedel alınması anlamına gelir. Örneğin, bir kişiye 1000 TL borç verildiğinde, bu borcun vadesi dolmadan 1100 TL olarak geri alınması, riba al-nasiah kapsamına girer. Bu tür riba, borçlanma ilişkilerinde yaygın olarak görülür ve İslam hukukuna göre kesinlikle yasaktır.

Riba al-fadl

Riba al-fadl ise, bir tür malın, eşit olmayan bir miktar ile değiştirilmesi durumunu ifade eder. Örneğin, 1 kg altın karşılığında 1.5 kg altın verilmesi, riba al-fadl olarak kabul edilir. Bu tür işlem de İslam dininde yasaklanmıştır, çünkü haksız kazanç ve adaletsiz ticaret ilişkilerine yol açar.

Riba’nın İslam’daki Yeri ve Önemi

İslam dininde riba’nın yasaklanmasının ardında yatan temel neden, toplumdaki ekonomik dengenin korunması ve bireylerin haklarının gözetilmesidir. Riba, ekonomik istikrarı bozduğu gibi, aynı zamanda bireyler arasında güvensizlik ve düşmanlık yaratabilir. Bu nedenle, İslam hukukunda riba uygulamaları oldukça katı bir şekilde denetlenmektedir.

Kur’an-ı Kerim’de, riba uygulamalarının ne kadar sakıncalı olduğu vurgulanmıştır. “Allah, ribaı yok eder, sadakaları ise artırır” (Bakara, 276) ayeti, riba’nın ekonomik yaşam üzerindeki olumsuz etkisini açıkça ortaya koyar. Bu bağlamda, İslam ekonomisinde adalet, paylaşım ve dayanışma ön plandadır.

Riba’nın Toplumsal ve Ekonomik Etkileri

Riba, sadece bireyler arasındaki ilişkilerle sınırlı kalmaz; aynı zamanda toplumsal ve ekonomik dinamikleri de etkiler. Riba’nın yaygın olduğu bir toplumda, zengin ile fakir arasındaki uçurum derinleşir. Zenginler, borçlanma yoluyla daha fazla kazanç elde ederken, yoksul bireyler ise bu durumdan olumsuz etkilenir.

Riba, ayrıca ekonomik bunalımlara ve krizlere de zemin hazırlar. Ekonomik sistemde aşırı borçlanma ve faize dayalı işlem hacmi, ekonomik dalgalanmalara neden olabilir. Bu nedenle, birçok İslam ülkesi, finansal sistemlerini riba’dan uzak tutarak daha adil bir ekonomik yapı oluşturmaya çalışmaktadır.

Riba’nın ortadan kaldırılması için alternatif finansal sistemler geliştirilmiştir. İslami finansal sistemler, riba’nın yasaklanmasının yanında, risk paylaşımı ve kar-zarar ortaklığı gibi prensipleri temel alır. Bu sayede, toplumda adalet sağlanması ve ekonomik büyümenin sürdürülebilirliği hedeflenir.