1. Deney Hayvanları Kursu Nedir ve Neden Gereklidir?

Deney hayvanları kursu, biyomedikal araştırmalarda hayvanların etik, insancıl ve bilimsel standartlara uygun bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla düzenlenen resmi eğitim programlarıdır.
Bu kurslar, özellikle bilimsel araştırmalarda yer alacak akademisyenler, veteriner hekimler, laboratuvar teknisyenleri ve araştırma görevlilerine yönelik hazırlanır.
2022 yılında düzenlenen kurslar, hem Avrupa Birliği yönergelerine hem de Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mevzuatlarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir.

Hayvan refahının korunması, bilimsel çalışmaların güvenilirliğinin artırılması ve etik standartlara uygunluğun sağlanması açısından bu kurslar büyük önem taşır.
Hayvanlar üzerinde yapılacak deneyler için etik kurul onayının yanı sıra, bu kursa katılım ve başarıyla tamamlanması zorunlu hale gelmiştir.

2. 2022 Yılı Deney Hayvanları Kursu İçeriği ve Uygulamalı Eğitimler

2022 yılı deney hayvanları kursları, teorik ve uygulamalı olmak üzere iki temel bileşenden oluşmuştur. Teorik eğitimler genellikle çevrimiçi platformlar üzerinden gerçekleştirilmiş;
biyoloji, fizyoloji, genetik, etik kurallar ve hayvan davranışları gibi konuları içermiştir. Uygulamalı eğitimler ise üniversitelerin deneysel araştırma merkezlerinde (DEHAM, DEKAM vb.) yapılmıştır.

Uygulama aşamasında katılımcılara hayvanların tutulması, beslenmesi, enjeksiyon teknikleri, cerrahi müdahaleler ve ötenazi yöntemleri gibi temel laboratuvar teknikleri gösterilmiştir.
Aynı zamanda kurslarda, 3R ilkesi (Replace, Reduce, Refine) yani yerini alma, sayıyı azaltma ve yöntemi iyileştirme prensipleri özellikle vurgulanmıştır.
2022 kursları, pandemi sonrası dönemde hibrit modelle yürütülerek, daha geniş bir katılımcı kitlesine ulaşılmasını sağlamıştır.

3. Sertifikasyon Süreci ve Yasal Gereklilikler

Deney hayvanlarıyla çalışmak isteyen kişilerin bu kursları başarıyla tamamlaması ve ilgili sertifikayı alması yasal bir zorunluluktur.
2022 yılında kurs sonunda yapılan teorik ve uygulamalı sınavlardan başarılı olan adaylara, Tarım ve Orman Bakanlığı onaylı “Deney Hayvanları Kullanım Sertifikası” verilmiştir.

Bu sertifika, etik kurul başvurularında, TÜBİTAK ve üniversite destekli projelerde deney hayvanlarıyla çalışacak kişilerin mutlaka ibraz etmesi gereken bir belgedir.
Ayrıca kurslar, Avrupa Birliği’nin 2010/63/EU numaralı direktifine uygun olarak düzenlendiği için, yurt dışı geçerliliği de olan önemli bir eğitim belgesi niteliğindedir.

4. Etik Kurallar, Toplumsal Duyarlılık ve Gelecek Perspektifi

Deney hayvanları kullanımı, bilimsel ilerlemenin temel araçlarından biri olmasına rağmen, etik kaygılar nedeniyle yoğun eleştirilere maruz kalmaktadır.
Bu bağlamda deney hayvanları kursları, katılımcılara yalnızca teknik bilgi kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda hayvanlara karşı duyarlı ve sorumlu bir yaklaşım benimsemelerini sağlar.

2022 yılında kurslarda özellikle etik kurul başvurularının nasıl yapılacağı, deneylerin planlanmasında etik ilkelerin nasıl gözetileceği detaylı şekilde işlenmiştir.
Hayvan haklarının korunması, deneylerin minimize edilmesi ve alternatif yöntemlerin (in vitro sistemler, simülasyonlar) araştırılması konularında farkındalık oluşturulmuştur.

Gelecek yıllarda yapay zekâ ve biyoteknoloji gelişmelerinin, hayvan kullanımının yerini kademeli olarak azaltması öngörülmektedir. Ancak geçiş sürecinde bu tür eğitimler,
hem bilimsel doğruluk hem de etik sorumluluk açısından vazgeçilmez olmaya devam edecektir.