Türkçede Eylemsiler (Fiilimsi)

Türkçede fiilimsiler, kökeni fiil olan ancak fiil gibi kullanılmayan, cümlede farklı görevler üstlenen kelimelerdir. Eylemsilerin üç ana türü vardır: **isim-fiiller**, **sıfat-fiiller** ve **zarf-fiiller**. Bu makalede, eylemsilerin tanımını, türlerini ve bu türlerin nasıl kullanıldığını örneklerle açıklayacağız.

Eylemsilerin Tanımı

Eylemsiler, fiil kök ya da gövdelerinden türeyen ve isim, sıfat veya zarf görevi gören kelimelerdir. Fiil çekim ekleri almazlar ve cümlenin öğesi olarak farklı pozisyonlarda bulunabilirler.

İsim-Fiiller (Mastar)

İsim-Fiilin Tanımı

İsim-fiiller, fiil köküne veya gövdesine “-ma/-me”, “-mak/-mek” eklerinden birini getirilerek oluşturulur. Aynı zamanda eylemin adını ifade ederler.

İsim-Fiillerin Örnekleri

• **Yazma** eylemi beni rahatlatıyor. Cümledeki “yazma” isim-fiil olup “eylemi” ismiyle birlikte kullanılmıştır.
• **Koşmak** sağlığa iyi gelir. Bu örnekte “koşmak” isim-fiil olup “sağlığa iyi gelir” ifadesinin öznesidir.
• **Öğrenmek**, sürekli bir süreçtir. Burada “öğrenmek” isim-fiil olup “sürekli bir süreç” ifadesinin öznesidir.

Sıfat-Fiiller

Sıfat-Fiilin Tanımı

Sıfat-fiiller, fiil köküne veya gövdesine “-an/-en”, “-ası/-esi”, “-maz/-mez”, “-ar/-er”, “-dık/-dik”, “-acak/-ecek”, “-mış/-miş” ekleri getirilerek oluşturulur. Fiilin yapılış zamanını ve niteliğini belirtirler.

Sıfat-Fiillerin Örnekleri

• **Koşan** çocuk çok hızlı. Burada “koşan” sıfat-fiil olup çocuk ismini nitelemektedir.
• **Gelecek** hafta tatildeyim. Bu cümlede “gelecek” sıfat-fiil olup zamanı belirtmektedir.
• **Yapılmış** projeler incelendi. “Yapılmış” sıfat-fiil olup “projeler” isimlerini nitelemektedir.

Zarf-Fiiller

Zarf-Fiilin Tanımı

Zarf-fiiller, fiil köküne veya gövdesine “-ince/-ınca”, “-ip/-ıv”, “-ken”, “-dığında/-diğinde”, “-eli/-alı”, “-erek/-arak”, “-ince/-ınca”, “-meden/-madan” eklerinden biri getirilerek oluşturulur. Eylemin nasıl yapıldığını, ne zaman yapıldığını, hangi şartlarda yapıldığını belirtirler.

Zarf-Fiillerin Örnekleri

• **Koşarak** geldim. Burada “koşarak” zarf-fiil olup gelme eyleminin nasıl yapıldığını belirtmektedir.
• **Yoldan geçerken** dikkatli ol. Bu örnekte “geçerken” zarf-fiil olup dikkatin ne zaman gerekli olduğunu belirtir.
• **Yazıncaya kadar** bekle. “Yazıncaya kadar” zarf-fiil olup bir süreç belirlemektedir.

Eylemsilerin Cümledeki İşlevi

Eylemsiler, cümlenin içinde farklı pozisyonlar alabilirler:

Özne Olarak Eylemsiler

Eylemsiler, cümlede özne olarak kullanılabilirler:

• **Yazmak**, insanın kendini ifade etmesidir. “Yazmak” isim-fiil olup cümlenin öznesidir.
• **Koşan**, en önde bitirdi. “Koşan” sıfat-fiil olup cümlenin öznesidir.

Yüklem Olarak Eylemsiler

Eylemsiler, ana yüklem olmasalar da yardımcı yüklem olarak kullanılabilirler:

• **Ders çalışmak** zaman alır. Bu örnekte “ders çalışmak” isim-fiil olup yüklem konumundadır.
• **Yapacak** bir şey kalmadı. Burada “yapacak” sıfat-fiil olup yüklem olarak kullanılmaktadır.

Tümleç Olarak Eylemsiler

Eylemsiler, tümleç olarak da kullanılabilirler:

• Arkadaşına **kitap okumasını** tavsiye etti. “Kitap okumasını” tümleç görevi görmektedir.
• Öğretmen **çalışkan öğrencileri** ödüllendirdi. Burada “çalışkan” sıfat-fiil olup tümleci niteler.

Eylemsilerin Kullanım Kuralları

**Eylemsiler**in kullanımı sırasında dikkate alınması gereken birkaç önemli kural vardır:

Eklerin Doğru Kullanımı

Eylemsilere eklenecek eklerin doğru kullanılması önemlidir. Hangi ekin kullanılacağı, eylemsinin türüne ve cümledeki yerine bağlıdır. Örneğin, “-ma/-me” ekleri isim-fiil oluştururken, “-ken” eki zarf-fiil oluşturur.

Anlamın Doğru Taşınması

Eylemsiler, cümlenin genel anlamını bozmadan kullanılmalıdır. Yanlış kullanılan bir eylemsi, cümlenin anlamını değiştirir ve istenilen mesajın iletilmesine engel olur.

Gereksiz Eylemsi Kullanımından Kaçınmak

Eylemsiler, cümle içinde gereksiz yere kullanılmamalıdır. Cümlenin akıcılığını bozan fazlalıklar, metnin okunabilirliğini ve anlaşılabilirliğini düşürür. Özellikle prova yapılmayan yazılarda bu tip hatalara sıkça rastlanabilir.

Sonuç

Bu makalede **isim-fiiller**, **sıfat-fiiller**, ve **zarf-fiiller** olarak üç ana türde incelenen **eylemsiler**, Türkçede sıkça kullanılan ve cümlenin zenginliğini artıran yapılar arasında yer alır. Doğru ve yerinde kullanıldığında, yazıya akıcılık ve anlam derinliği katabilirler. Eylemsilerin doğru kullanımı, Türkçe dil bilgisinin önemli bir parçası olup, dilin daha etkin ve etkili kullanımı için gereklidir.

eylemsi, isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil, Türkçe, dil bilgisi